در نظریه اقتصاد نئوکلاسیک که بر تعیین قیمت، خروجی و توزیع درآمد در بازارها از طریق عرضه و تقاضا تمرکز دارد، دلالی هیچ جایگاهی ندارد. این شاید یکی از اشکالات نظریات اقتصادی باشد، چون در عمل با مشکل مواجه هستند و در آنها نقش بین خریدار و فروشنده نادیده گرفته می‌شود اما در دنیای امروز گرایش به فعالیت‌های واسطه‌گری در بازار بیشتر شده است. بازدهی مطلوب این نوع فعالیت‌ها در مقایسه با فعالیت‌های مولد دلیل این استقبال است؛ به نظر می رسد سیاست های اقتصادی  به سمتی حرکت کرده که سود در بخش های مولد کمتر از بخش های غیر مولد است و همین موضوع انگیزه کافی برای جولان دلال ها در بخش های متفاوت اقتصادی را فراهم کرده است. احمد مجتهد رئیس سابق پژوهشکده پولی و بانکی در گفتگو با خبرنگار اگزیم نیوز در مورد عوارض دلالی در ایران گفت: آشفته بازار فعلی حاصل نوسانات نرخ است؛ نوسانتی که به نوبه خود متاثر از اخبار سیاسی بوده و هست و در این میان شایعات نقش مهمی را ایفا می کند.

مجتهد افزود: شایعه ابزار مناسبی است برای اینکه افراد سودجو بیشترین بهره برداری را از آشفتگی بازار داشته باشند؛ تحریم ها از یک سو و سیاست های اقتصادی مانند محدودیت واردات باعث شده واسطه گران و دلال با هدف سود جویی و منفعت غیرمتعارف به شایعات پیرامون مسائل سیاسی دامن بزنند.

 وی راهکارهایی چون نظارت شدید و محدودیت را برای مهار دلالی چندان موثر ندانست و گفت: این دست سیاستگذاریها تنها بخش کوچکی از بازار دلالی را هدف می گیرد در حالیکه ممکن است به دلیل عوامل منطقی موثر بر تولید همچون افزایش نرخ مواد اولیه و هزینه های تولید  این محدودیت ها و تعیین قیمت، برای تولید مشکل ایجاد کند.

 به گفته این اقتصاددان سیاست های تهدید آمیز برای کنترل قیمت کالاهایی که تولیدشان متاثر از نوسانات نرخ ارز است کارایی نخواهد داشت؛ در این شرایط دلال ها با احتکار کالا و یا واسطه گری، سود سرسام آوری به جیب می زنند.

رئیس سابق پژوهشکده پولی و بانکی تاکید کرد: معتقدم پیش از هر موضوعی باید علت دلالی را جستجو کرد؛ هرچند دولت مسئول بسیاری از دلایل نیست اما معلول این فرایند، آشفته بازاری است که در حال حاضر با آن دست به گریبانیم و دولت باید با دقت بیشتری برای مقابله با آنها تصمیم گیری کند.

احمد مجتهد گفت: نکته قابل توجه در این میان نشت اطلاعات دولتی است، برخی افراد قبل از دیگران از سیاستگذاریها و تصمیم گیریهای دولتی با خبر می شوند و این اطلاعات به آنها قدرت مانور سودجویانه در بازار را می دهد؛ سایت های اقتصادی با انتشار هدفمند این اطلاعات جوی را در کشور ایجاد می کند که برای حضور دلال ها ایده آل است مردم نیز برای اینکه در این وضعیت سودی ببرند و یا حتی متضرر نشوند  برای خرید به بازار هجوم می آورند.

وی  معتقد است اطلاعات امروزه حرف اول را در دنیا می زند و هرکس اطلاعات بیشتری داشته باشد می تواند از برتری اطلاعاتی خود استفاده کرده و سود بیشتری ببرد؛ بنابراین شفاف سازی اطلاعات می تواند به بهبود شرایط بازار  کمک بزرگی بکند.

مجتهد بیان داشت در دنیای امروز هیچ چیز برای مدت طولانی محرمانه ای  نمی ماند و هرگاه محدودیت و انحصاری در بازار ایجاد می کنیم، در کنار آن بازار دیگری تشکیل می شود که در آن قیمت های غیر رسمی شکل می گیرد و بر اساس عرضه و تقاضا ممکن است این قیمت ها چندین برابر قیمت های رسمی باشد.

وی تاکید کرد مسائل دلالی صرفا با محدود کردن و تهدید و جریمه حل نمی شود؛ قبل از انقلاب در سال 1354 و بعد از آن در چند مقطع اینکار را انجام دادیم اما نتیجه نداشت.

 احمد مجتهد اذعان داشت بهترین روش این است که بگذاریم بازار با مکانیزم عرضه و تقاضا خودش را کنترل کند تجربیات قبلی نشان داده که محدودیت ها و اعمال مقررات برای بازار به ایجاد رانت برای عده ای خاص منجر می شود و نتیجه مطلوبی در پی ندارد.